Nhạc cụ trong âm nhạc của người Ả Rập

Từ xa xưa âm nhạc đã là một món ăn tinh thần không thể thiếu đối với nhân loại. Con người luôn lấy âm nhạc là nơi bày tỏ cảm xúc cũng như phản ánh cuộc sống thường ngày. Trong âm nhạc, nhạc cụ là một dụng cụ không thể thiếu. Qua bài viết này, hãy cùng TẠ THÂM khám phá nền âm nhạc của đất nước Ả Rập thông qua các nhạc cụ của họ nhé!

Các buổi biểu diễn truyền thống Ả Rập bao gồm 4 nhạc cụ chủ yếu: Oud, Nay, Qanun, Violin, và một nhạc cụ gõ chính - Riq. Đôi khi Riq được bổ sung hay thay thế bằng Tabla hoặc Daff (trống khung). Các buổi biểu diễn xưa sử dụng Jawzah hoặc Kamanjah thay vì Violin của phương Tây.

Dựa vào phong chơi người ta chia thành hai loại: Sahb (kéo), và Naqr (gảy hoặc đánh). Hai loại nhạc cụ này luôn bổ sung cho nhau để tạo ra một âm thanh phong phú và đầy đủ hơn. Trong trường hợp song ca, sự kết hợp phổ biến nhất là Oud với Violon hay Qanun với Nay.

Việc sử dụng các nhạc cụ phương Tây trong âm nhạc Ả Rập là rất phổ biến hiện nay. Chúng bao gồm Piano, Piano điện, Organ điện, Accordion, Guitar, Guitar điện, Bass. Bộ trống và bộ gõ điện tử được cũng thường được sử dụng trong âm nhạc Ả Rập: pop / dance hiện đại.

Sáo, Saxophone, Clarinet, Trumpet và Trombone không nhất thiết phải có nhưng lại kiểm soát độ cao tốt. Chúng được sử dụng ở các mức độ khác nhau trong âm nhạc Ả Rập, đặc biệt là trong phong cách Jazz và Jazz kết hợp hiện đại.

Violin, Viola, Cello và Bass được sử dụng khá rộng rãi trong âm nhạc Ả Rập, đặc biệt là trong những buổi biểu diễn lớn như Um Kulthum. Là những nhạc cụ không phím, các nhạc cụ này có thể được sử dụng trong Maqam Ả Rập.

Oud

Oud là một trong những nhạc cụ phổ biến nhất trong âm nhạc Ả Rập. Tên của nó có nguồn gốc từ tiếng Ả Rập “một dải gỗ mỏng”, và điều này đề cập đến các dải gỗ được sử dụng để tạo nên cơ thể tròn của đàn.

Cần đàn Oud ngắn hơn so với thân đàn, không có phím đàn và điều này góp phần tạo nên âm thanh độc đáo của nó. Nó tạo nên những giai điệu khác nhau và lý tưởng cho việc biểu diễn Maqam Ả Rập. Oud tất cả13 dây, sự kết hợp dây phổ biến nhất là năm cặp dây được điều chỉnh đồng loạt và một dây bass duy nhất. Dây thường được làm bằng nylon hoặc ruột, được đánh với một miếng gảy được biết đến như một Risha (tiếng Ả Rập là lông vũ). Dây hiện đại được làm bằng thép cuộn nylon. Nhạc cụ này có âm sắc ấm áp, được trang trí đẹp mắt. Oud được sử dụng hơi khác ở Thổ Nhĩ Kỳ, Armenia và Hy Lạp. Có nhiều cách lên dây khác nhau được sử dụng và phong cách chơi Oud Thổ Nhĩ Kỳ có một giai điệu tươi sáng hơn so với Ả Rập. Đàn luýt châu Âu là một hậu duệ của Oud, từ đó nó có tên Al-oud.

Violin (Kaman)

Violin châu Âu (còn gọi là Kaman / Kamanjah trong tiếng Ả Rập) đã được đưa vào âm nhạc Ả Rập trong nửa sau của thế kỷ 19, thay thế vĩ cầm 2 dây bản địa phổ biến ở Ai Cập còn được gọi là Kamanjah. Mặc dù cách lên dây khác nhau được sử dụng nhưng cách lên dây truyền thống là quãng bốn và quãng năm (G3, D4, G4, D5). Là nhạc cụ không phím, Violin có thể tạo ra các âm điệu khác nhau trong âm nhạc Maqam Ả Rập.

Kỹ thuật chơi Violin cũng khá đa dạng: trượt, rung, ngắt.... Các âm sắc thay đổi phong phú và ấm áp, tương tự như âm thanh của Violin phương Tây.

Buzuq

Từ “Buzuq” có nguồn gốc từ Thổ Nhĩ Kỳ. Trong âm nhạc dân gian, Buzuq tạo âm thanh tương đối lớn và sâu hơn nhạc cụ Saz Thổ Nhĩ Kỳ và có thân làm từ gỗ. Trong thời đại đô thị hóa, thân được làm từ xương sườn riêng biệt và có khóa đàn cơ học, chứ không phải là những khóa đàn bằng gỗ.

Buzuq có cần đàn dài, thường được trang bị với hai cặp dây kim loại, một đôi (C4) và ba (G3), chơi với một miếng sừng mỏng hoặc một miếng gảy nhựa. Các dây kim loại cung cấp chất lượng âm thanh tươi sáng, trong khi phân phối phím (khoảng 24 phím đàn di chuyển) cung cấp những âm thanh nhỏ.

Buzuq thường được sử dụng như một nhạc cụ độc tấu, không được coi là một thành viên của dàn nhạc Ả Rập tiêu chuẩn. Nó được tìm thấy trong cả âm nhạc dân gian và nhạc đô thị ở Syria, Lebanon, Palestine và Jordan, và được kết hợp với các nhạc sĩ người Gypsy lữ hành.

Buzuq được sử dụng khá hạn chế trong Maqam Ả Rập. Tuy nhiên phím đàn thường được thêm vào cho các âm phổ biến nhất (E, A và B), và có thể được di chuyển để có thêm điều chỉnh. Mặc dù thực tế là một sự khác biệt nhỏ trong âm điệu được nhận thấy khi Buzuq được chơi cùng Oud hoặc Qanun.

Qanun

Qanun là hậu duệ của đàn hạc Ai Cập cũ. Nó đã đóng một phần không thể thiếu trong âm nhạc Ả Rập từ thế kỷ thứ 10. Từ Qanun có nghĩa 'pháp luật' trong tiếng Ả Rập, và từ đó có trong tiếng Anh theo hình thức "luân khúc". Qanun được giới thiệu đến châu Âu vào thế kỷ thứ 12, và nổi tiếng trong thế kỷ 14 đến thế kỷ 16 như là Psaltery hoặc đàn tam thập lục. Qanun cũng giống như đàn Ximbalum.

Qanun có thân hình thang, có 81 dây bị kéo căng trong nhóm ba với 24 âm treble gồm ba hợp âm cho từng nốt. Đàn được đặt phẳng trên đầu gối hoặc bàn của nhạc sĩ; các dây được gảy với ngón tay hoặc với hai móng gảy, miếng gảy gắn vào ngón trỏ của mỗi bàn tay.

Ngựa đàn đặt lên da dê (hoặc cá) được phủ cửa sổ ở phía trên; ở phía bên tay trái, mỗi cặp của dây đi qua một loạt các cần gạt nhỏ bằng đồng để giúp thay đổi độ cao.

Qanun chỉ có 8 nốt (nhóm 3 dây) trong  quãng 8. Người chơi ban đầu đặt các cần gạt để tạo ra thang âm trong Maqam đầu tiên. Khi chơi cần phải điều chỉnh Maqam khác, họ cần phải chuyển đổi một số cần gạt qua lại với bàn tay trái, trong khi chơi với bàn tay phải. Biến điệu nhanh chóng cũng có thể đạt được bằng cách sử dụng các móng tay của ngón tay cái bên trái để tạm thời nâng cao điều chỉnh của một số dây.

Nay

Nay là một sáo thổi xiên làm từ cây trúc. Nay được biết đến ở vùng Cận Đông từ thời cổ đại. Nay thường có 6 lỗ ở phía trước cho các ngón tay để chơi và 1 lỗ bên dưới cho ngón tay cái. Nó được chơi với các miếng đệm của các ngón tay. Nay có độ dài khác nhau, mỗi cái được điều chỉnh với độ cao thích hợp (D4 cho Nay được sử dụng trong các cuộc biểu tình, nốt thấp nhất: C4).

Nay được thổi bằng cách sử dụng một kỹ thuật độc đáo được gọi là môi thổi Bilabial, cả môi trên và môi dưới sử dụng để đóng phần cuối của ống vát. Quãng âm thứ 2 và 3 được thổi trên quãng 5 và quãng tám cao hơn so với quãng 1 tương ứng.

Mặc dù Nay có cấu trúc đơn giản, nhưng lại là một trong những nhạc cụ Ả Rập rất khó chơi. Người chơi có thể thổi âm thanh trong trẻo, đa dạng và rất có hồn. Âm sắc đầy thi vị của nó khá thích hợp cho các cuộc biểu diễn u sầu thể hiện cả niềm vui và khao khát. Đây là nhạc cụ hơi chỉ được sử dụng trong nghệ thuật âm nhạc Ả Rập.

Riq

Riq (thỉnh thoảng vẫn gọi là Daff) là một trống cơm nhỏ (có đường kính xấp xỉ 21,5 cm  và độ sâu khoảng 6 cm) được bao phủ bởi một lớp da dê hoặc da cá, trải dài trên một khung gỗ khảm ngọc trai. Riq có năm bộ hai cặp chũm chọe đồng (đường kính xấp xỉ 5 cm) khoảng cách đồng đều xung quanh khung, và được gọi là "sagaat 'trong tiếng Ả Rập. Các chũm chọe tạo âm thanh leng keng rất thú vị.

Mặc dù Rip được phủ bằng lớp đầu da dê hoặc da cá tạo âm thanh ấm và tự nhiên, nhưng vấn đề chính là chúng rất nhạy cảm với độ ẩm và có thể dễ dàng bị mất độ kín. Theo truyền thống, người chơi Riq làm nóng Riq của họ ngay trước khi chơi. Từ khi da Riq có thể kéo dài một lần nữa sau 5-10 phút, người chơi Riq chuyên nghiệp thường phải sở hữu hai Riq giống hệt nhau, làm nóng một và một trong khi chơi, và chuyển đổi giữa các bài hát.

Qua một số nhạc cụ âm nhạc tiêu biểu của đất nước Ả Rập, TẠ THÂM mong rằng đây sẽ là bài viết bổ ích giúp các bạn hiểu rõ hơn về cuộc sống cũng như con người ở đất nước này!